Mowa - poizoni wamphamvu, kuchititsa kusintha kwakukulu kwa ziwalo ndi ziphuphu, kusokoneza kayendetsedwe ka machitidwe ambiri a thupi. Pamene munthu amamwa mowa kwambiri, mphamvu zake zimakhala zoopsa, koma mowa umakhudza kwambiri ubongo.
Mowa ndi ubongo
Mowa ndi ubongo wathanzi ndi mfundo ziwiri zosiyana. Zotsatira za mowa pa maselo a mitsempha ndi owopsya komanso osasinthika. Kuti mudziwe mmene mowa umakhudzira ubongo, maphunziro apadera anachitidwa. Ataphunzira ziwalo za mkati mwa zidakwa, asayansi apeza kuti mowa umapha maselo a ubongo, umachepetsa kukula kwake, kuwonetsa ma gyri, kutaya magazi pang'ono. Ndipo mlingo wa kuwonongeka mwachindunji umadalira mlingo wa mowa komanso nthawi yomwe amagwiritsa ntchito nthawi zonse.
Kuledzera kotere pa maselo a ubongo ndiko chifukwa chakuti thupi ili likusowa magazi nthawi zonse kuposa ena. Ndipo popeza kuti mowa uli ndi pulogalamu yogwiritsira ntchito maerythrocyte, maselo a maselo amenewa amavala zida zazing'ono za ubongo ndipo zimayambitsa kuchepa kwazing'ono. Makina a ubongo amayamba kumva njala ya oxygen ndi kufa. Imfa ya maselo a ubongo kuchokera ku mowa imapezeka ngakhale pamene mankhwala ochepa kwambiri amagwiritsidwa ntchito, zowonongeka komanso nthawi zambiri zimapangitsa munthu kukhala ndi chiwerengero chachikulu.
Zotsatira za mowa pa ubongo
Pamene maselo a cerebral cortex amafa makamaka, munthu womwa mowa amatha kukumbukira, nzeru zake, luso la kupanga zosankha ndikupeza mayankho ngakhale pa zovuta pamoyo. Kuonjezera apo, chifukwa cha kuwonongeka kwa ubongo, makhalidwe oipa ndi makhalidwe oipa amapezeka, kugwirizana kwa kayendetsedwe ka thupi ndi kovuta, ndipo ntchito ya hypophysis ndi hypothalamus, yomwe imayambitsa kupanga mahomoni, imatha. Njirazi zikhoza kuimitsidwa pokhapokha mwa kusiya mowa kwambiri.